ڕووداوە خوێناوییەکەی ئۆتێل لالەزار لە ڕۆژی ۲۲ی ئاب ۲۰۲٥ کۆمەڵێک شتی ئاشکرا کرد، هەرگیزبەخەیاڵی زۆر کەس لە خەڵکی سلێمانیی کە پایتەختی ڕۆشنبیریی هەرێمی کوردستانە نەهات... ڕووداوەکە شۆکهێنەربوو و دەرخەری مەترسیە گەورەکان بوو کە هەرەشە لە سەرتاپای هەرێمیکوردستان پێکدەهێنێت، بەمەش دیاردەکەوێت کە هێشتان کلتوری دیالۆگی هێمنانە و بونیادنەر زۆردوورە لەمێشکی سەرکردە وسیاسەتمەدارانی کورد.
سلێمانی کراوەترە له ڕووی ئازادی ڕا دەربڕین و رەخنەگرتن لەدەسەڵاتی کوردی و رێکخستنی ڕێپیوان و ئەنجامدانیخۆپیشاندان و پێچەوانەی هەولێری پایتەختە کە دەسەڵاتی پۆلیسی دەستی بەسەرداگرتووە.
دەمێکی زۆرە جەماوەر باوەر و قەناعەتیان هێناوە بەوەی کە سەرکردە کلاسیکیەکانی کورد دژایەیبەهاکانی دیموکراسیەت دەکەن و بەربەستێک لە بەردەم خواستەکانی گەلی کورد پێکدەهێنن بۆدروستکردنی کۆمەڵگەیەک کە مافەکانی مرۆڤتێدا پارێزراو بێت، هەروەها بونیادنانی دەوڵەتییاساودابەشکردنی سەروەت و سامان بەشێوەیەکی دادپەرورانەو نەهێشتنی گەندەڵی.
سەرکردەکانی کورد پرۆسەی هەڵبژاردنی پەرلەمانییان بەئەنقەست لە بنەرەتەوە پەکخست و کردیان بەتەنها پڕۆسەیەک بۆ دووبارە بەیعەتدانەوە بۆ هەمان دەستەبژێری گەندەڵ.
بەکورتی ئەزموونی گەلی کوردستان لەگەڵ حوکمی بنەماڵە ئەزموونێکی زۆر تاڵ و سەرچاوەیەکە بۆ کێشەئاڵۆزەکان و مەترسیدارە بۆ داهاتووی ئەم گەلە و نەوەکانی داهاتوو.
هەر لە سەرەتاوە سەرکردایەتیی یەکێتی نیشتیمانیی کوردستان کە دەسەڵاتی ڕاستەقینەی سلێمانییبەدەستە، لەدەست ئەو دوژمنکاریەی تورکیایە کە بەشێوەکی پەیتاپەیتاوە هەڵدەکشاو دەیناڵاند، چونکەیەکێتی شوێنپێهەڵگری سەرکردایەتیی پارتی(حکومەتی بنەماڵە وخزمەکان) نەبوو ، ئەو حکومەتی کە بۆ هەماهەنگیکردنی سیاسەتەکانی لەگەڵ تورکیا و بەشێوەیەکی ووردتر بەپێی لۆژیکی میتی تورکی، فەرمانلە سەرۆکی پارتی، مەسعود بارزانییەوە وەردەگرێت.
مانگە هەنگوینە بەردەوامەکەی پارتی و تورکیا کە لە هەمانکاتدا سیاسی و ئابووری وئەمنی وسەربازییە،بوارێکی فراوانی بۆ ئەنجامدانی مانۆر لەدژی یەکێتی نیشتیمانی و گەلی کورد لە هەر چوار پارچەکەیکوردستان بە سەرکردایەتیی پارتی بەخشی.
ئامادەبوونی تورکیا لە رووی سەربازییەوە بەشێوەیەکی چڕ لەناوچەی بادینان، مافی سەرپەرشتیکردنیاخود ماندێتی بەریتانی ـ فەرەنسی دوای جەنگی جیهانیی یەکەم لە دروستکردنی ناوچە پارێزراوەکان یانوڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەراستمان بیردخاتەوە، عادەتی کۆلۆنیالیزمی ترادسونال هەر لە سیییەکانی سەدەیرابردوو وە وایە کاتێک ناتونێت حوکمی کوڵنیالیی ڕاستەوخۆ بسەپێنێت بۆ "ناڕاستەوخۆ" دەیگۆڕێتبەمەبەستی چەواشەکردنی گەلان.
تورکیا ئەمڕۆ ئەم ڕۆڵە، لە هەرێمی کوردستان، دەبینێت و هەر لەم سۆنگەیەوە سەرەدەری دەکات لەگەڵسەرۆکی پارتی کە هاوپەیمانی سەرەکی ئەوانە لە هەرێمی کوردستانی ژێر سەرپەرشتیی و ماندێتیتورکی.
پاشکۆیەتی پارتی و خۆخستنی سەرکردایەتیەکەی لە باوەشی تورکیا بەمشێوە ڕوون و ئاشکرایە هەمووهێڵە سورەکانی ناسیونالیزمی کوردیی تێپەڕاند، گریمان ئەگەر لەم کاتدا ئەم جۆرە هێڵانە لەبنەرەتەوەبوونیان هەبێت! کە ئەمەش لە دەرئەنجامی ریشەکوتانی کلتوری جاشەیەتی و بەکرێگیراوییە لەشەستەکانی سەدەی رابردوو.
ئەمەش شتێکی نامۆ نییە بۆ سەرکردایەتیی پارتی کە کارامەو شارەزایە لە هونەری پەرینەوە لەم باوەشە بۆباوەشێکی تر کە بەرژەوەندییەکانی بنەماڵە دەیبزوێنێت و دەبینین لە ۱۹٦۳ ــ ۱۹۹۱ لە باوەشی ئێران بوو
پاشان پەرییەوە بۆ باوەشی حزبی بەعس لە ۱۹۹۱ ــ ۲۰۰۳لەوێشەوە بۆ باوەشی تورکیا لە ۲۰۰٨ هەتاکو ئەمساڵی ۲۰۲٥ بەردەوامە.
پاشکۆیەتی بۆ لایەنێکی بەهێز دەرخەری ئەوەیە کە ئەم سەرکردەیە لاواز و بێ ئیرادەیە ومتمانەی بەخۆینیە و ناتوانێت بەتەنیا بجولێتەوە بەهۆی ئەو ترسە قۆڵەی کە سایکلۆجیەتیدایە، هەرچەندە لەبەردەمبەرامبەرەکانی بۆ چەواشەکردنیان خۆی بە قارەمان و بەهێز دەردەخات، لێرەدا نامانەوێت زیاتر ڕەوتیپەیوەندییەکان لەگەڵ دەزگا هەوڵگرییەکانی وڵاتانی دیکەی دوورتر بخەینە بەرباس.
خاڵی وەرچەرخان و مەترسیدارەکە بۆ سڕکردنی هۆشیاری دەستەجەمعیی نەتەوە کورد بەشیوەیەکیسیستەماتیک ئەوکاتە دەستیپێکرد کاتێک لەسەر داوای دەزگای هەواڵگریی ساڤاکی ئێرانی سەرکردەیدیاری کورد، سلێمان موعینی و هەڤاڵاکانی لە ساڵی ۱۹٦٨ کوژران، هەر لەو کاتەوە بەربەستەکانی بەردەم قەدەغەکراوەکان لابران و بەشێوەیەکی زەق هێڵە سوورەکان بەزێنران.
لە کاتی ململانێی کورد ـ کورد دا داواکردنی یارمەتی لە هەر وڵاتێک بەتایبەتی لە وڵاتانی دراوسێ،بەهەموو پێوەرەکان لەو پەری مەترسیدایە و هەموو هێڵە سورەکان دەبەزێنێت و گوێبیستی دانپێدانانەکان ئەو کەسانە بووین کە لە ۲۲ی ئاب دەستگیرکران.
ئەوان لە رێگای فرۆکەخانەی نێودەوڵەتی هەولێر گەشتی دەرەوەیان کرد ئەمەش واتای ئەوە دەدات کەگەشتەکانیان بەئاگاداری سەرۆکی پارتی و دەزگای پارستن بووە.
فرۆکەکەیان کاتێک لە فرۆکخانەی ئسیستانبۆل دەنیشێتەوە واتای ئەوەیە کە میتی تورکی ئاگادارەو کاتێکبەرە ئۆکرانیا بەرێدەکەون و دەگەنە ئەو وڵاتە واتای ئەوەیە کە هەریەک لە مۆساد و میتی تورک ودەزگایئاسایشی ئۆکرانیا کە بە SBU ناوسراوە ئاگاداری پلانەکەن.
ئەو گروپە لەفڕۆکەخانەوە دەگوازرێن بۆ سەربازگەیەکی ڕاهێنان لەسەر چۆنیەتی بەکارهێنانی درۆن وفڕۆکەی بێفڕۆکەوان و لەدوای تەواوبوونی پڕۆسەی مەشقەکە لە ئۆکرانیا لە رێگای فرۆکەخانەپێشوەکاندا دەگەرێنەوە بۆ هەرێمی کوردستان.
بێگومان هەماهەنگیەکی تەواو لە نێوان ژمارەیەک دەزگاهەواڵگریەکاندا هەبووە لە پلاندارشتن بۆ مەشقپێکردنی ئەو گروپە کوردیە و دیار کردنی پلان وئامانجەکان بۆ هێنانەدی بەرژەوەندیە هاوبەشەکان لەکوردستان و بەتایبەتی لەسلێمانی، بەدڵنیایەوە زنجیرەیەکی دیالۆگ و گفتوگۆ بەشێوەیەکی نهێنی نێوانلایەنە بەشداربووەکان ئەنجامدراوە پێش ئەوەی تێوەگڵاوەکان بگەن بەرێکەوتن.
بەرداوامبوونی ململانیەکان لە نێو ماڵی تاڵەبانی و کەڵەکەبوونی نەرێنیەکان و نیمچە چارەسەریەکانتەنانەت بشتگوێخستنی چارەسەریەکان وایکرد لایەنی بەرامبەر کە چاوەرێ زەفەر بردنە زیاتر ڕۆڵەگەورەکەی خۆی بشارێتەوە و دابەشبوون وجیابوونەوە لەنێو سەرکردایەتیی یەکێتی وەک ململانێیشەخسی وێنابکات کەهیچ لایەنێکی سیاسی لە دەرەوەی یەکێتی پەیوەندیی بەم بابەتەوە نیە.
ئایا ئەو بەرژەوەندییانە چین کە ئەو هەموو هێز ولاینە نێودەوڵەتیەلە کارێکی هەماهەنگراووبەدیاریکراوی لە هەرێمی کوردستان کۆدەکاتەوە ویەکیاندەخات.
روون و ئاشکرایە کە سەدام حوسێن و لەدوایدا سەرۆکی تورکیا، ئەردۆغان پشتیوانی سەرۆکی پارتی،مەسعوود مەلا مستەفا بوون، لە ۳۱ ئاب ۱۹۹٦ مەسعوود داوای دەستێوەردانی بەعسی کرد و دەبابەکانیئەو حیزبەی هێنایە هەولێر بۆ دەرکردنی هێزەکانی یەکێتی لەو شار، ئەمەشی بۆ كرا، بەڵام سەرکەوتنەکە سەرکەوتنێکی تەواو نەبوو چونکە مەسعوود ویستی هاوشێوەی هەولێر دەستبەسەر پارێزگای سلێمانیبگرێت، واتا دەستگرتن بەسەر تەواوی هەرێمی کوردستان و لەپاشاندا خۆی وەک فەرمانرەوایەکی گشتیبەسەر هەرێم جاڕ بدات.
باڵادەستیی سەرۆکی پارتی بەسەر پارێزگای سلێمانی چەند حەفتەیەکی خایاند و لەپاشاندا لە سلێمانیلەرێگەی دوکانەوە خۆی و کەسە نزیکەکانی هەڵاتن کاتێک هێزەکانی یەکێتی نیشتیمانیی کوردستانبەپشتیوانیی سوپای پاسداران دەستپێشخەریەکەیان گرتەدەست و هێرشیان بۆ سەر سلێمانی لەچەندمحوەرێکەوە دەستپێکرد، هێزەکانی پارتی رووخان، دانیشتوانی هەولێریش شارەکەیان چۆڵکرد، و هێزەعێراقییەکان دەستێوەردانیان نەکرد بۆ رێگریکردن لە هێزەکانی یەکێتی، هەروەک تاریق عەزیز ئاماژەی پێدا تەنها هۆشدارییان دا بە جەلال تاڵەبانی کاتێک زانییان کە هێزەکانی یەکێتی لەدوای کۆنتڕۆڵکردنیسلێمانی رەنگە بەرەو هەولێر پشرەوی بکەن وبەردەوامی بدەن بۆ کۆنترۆڵکردنەوە پارێزگای هەولێر.
لێرەدا ئەو هاوکێشەیەی کە بووە مایەی رەزامەندیی ئێران و توركيا و عێراق و سوریا پتەوتر بوو،هاوکێشەکە بریتی بوو لەدابەشکردنی هەرێمی کوردستان بۆ دوو ناوچەی هەژموون، هەرناوچەیەک بۆحزبێک بێت و لەژێر دەسەڵاتی دوو سەرکردەی ناتەبابێت و هیچ دەرفەتێک بۆ یەکگرتنەوەی ئەم دووناوچەی نەبێت، قەوارەیەکی لاواز و گەندڵ و نادادپەروەر دەرهەق بەگەلی کورد لەدەرئەنجامی ئەوهاوکێشەیە درووستبوو، ئەو هاوکێشە نوێیە ناویان لێ نا فیفتی فیفتی.
وێرای شکستەکەی ساڵی ۱۹۹٦ لە مانەوە بە گرتنە دەستی شاری سلێمانی، سەرۆکی پارتی هەمیشە لەچاوەرێ دەرفەتێک بوو بۆ دووبارە کردنەوەی هەوڵەکانی بەچەند شێوازێکی جیاوازەوە، بەڵام نەمانیهاوپەیمانە بەعسیەکەی وروخانی سەدام حوسێن لە ساڵی۲۰۰۳ وایلێکرد بەدوای هاوپەیمانێکیتردابگرێت. لێرەدا تورکیا ئەو بۆشایەی کە سەدام بەجێی هێشت، پڕیکردەوە و ئەردۆغان و پارتیدادپەروەری و گەشەپێدان بوونە جێگرەوەی سەدام و حزبی بەعس، لەئەنجامدا بەرژەوەندیی هاوبەشلەنێوان هەردوولا دروستبوو، لەرێگەی پارتی و سەرکردایەتیەکەیدا تورکیا توانی پتەوتر دەست بەسەرموقدەراتی هەرێمی کوردستاندا لە رووی سیاسی و ئابووری و سەربازیەوە بگرێت و گەیشتە ئاو ڕادەیەیکە تورکیا بەشێوەیەکی ڕاستەقینە مومارەسەی مافی سەرپەرشتی و مانێدێتی ڕاستەقینە بەسەر هەرێمیکوردستان مومارەسە بکات، بەڵام بێ ئەوەی بەشێوەیەکی فەرمی ڕایبگەینێت.
تورکیا توانی پشتیوانیی سەربازی و ئەمنی وهەواڵگریی پارتی بۆخۆی مسوگەر بکات. هەرواش بووپێشمەرگەکانی پارتی بەشدارییان کرد لەهێرشبردن بۆ سەر پێگەکانی پەکەکە و هەستان بەئاشکراکردنیئەندام ولاینگرانی ئەو حیزبە و ڕادەستیان بە دەسەڵاتی تورکیا، بەمەش پارتی هەڵوێستێکی دژبەبزووتنەوەی رزگاریی کوردی لە باکور و ڕۆژئاوادا گرتەبەر.
هەروەها تورکیا لە زۆر بۆنەدا سەرۆکی پارتی وەک ئامرازی فشارکردن لە حکومتە یەک لەدوای یەکەکانیبەغدا بەکارهێنا بۆدرووستکردنی ئاستەنگ بۆ کارەکانی ئەو حکومەتانە، کۆمپانیا تورکیەکان له رێگەیچەند رێکەوتنێکی گومانەوی و ناشەفاف و بەرەزامەندیی ئەندامانی بنەماڵەی سەرۆکی پارتی توانییان بەنرخێکی زۆر هەرزان و بەدەر لە چوارچێوەی نرخە جیهانیەکان کەرێکخراوی ئۆپیک دیارییان دەکات، دەستبەسەر چەندین گرێبەستی نەوتیدا بگرێت، سودمەندی سەرەکیش هەریەک لەتورکیا وئیسرائیلبوون و وەک لای هەموان دیارە هەرێم لەم سەرکێشیە سەرەڕۆیانەدا بەقردێکی زۆر قورسەوە دەرچوو.
تورکیا هەوڵدەدات کۆنترۆڵی خۆی بۆ سەر هەرێمی کوردستان فراونتر بکات، رکابەریەکی گەورە و زەق لەنێوان تورکیا و ئێران لە سەرگۆرپانی عێرقدا بوونی هەیە، ئەم رکابەریە ریشەیەکی جیهانیە و هەردووبلۆکی ئۆراسی و ئەتلەنتی لەخۆدەگرێت، ئەو ناوچانەی کە لەژێر هەژموونی مەسعوود مەلا مستەفانتورکیا داگیری کردوون ، هێزەکانی تورکیاش لە دەیان بنکە لە دەڤەری بادینان بوونیان هەیە، دەزگایمیتی تورکیش زۆر بەچری لە هەرێمی کوردستان ئامادەن و دەزگای پاراستنی پارتیش هاوکارو هەماهەنگیانە.
وا دیارە ئەو ناوچانەی کە لەژێر هەژموونی پارتیدایە لە هەمانکاتدا لەژێر هەژموونی تورکیاشە، بەڵام ئەمەبۆ ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی یەکێتی ڕاست نییە، تورکیا فشاری جۆراوجۆر لە دژی سلێمانی پراکتیزە دەکات، ئاسمانی وڵاتەکەی بەڕووی ئەو فرۆکانەی کە بەرەو فرۆکەخانەی سلێمانی هاتووچۆ دەکەنداخست، درۆنەکانی تورکیا سەروەری ئاسمانی سلێمانی پێشێل دەکات، چەندین کەسیش لەرێگەی ئەودرۆنانەوە کوژران بەبیانوی ئەوەی کە ئەو کەسانە ئەندامی پەکەکەن یان لاینگر وهاوسۆزی ئەو حیزبەنهەروەها هەڕەشە لە سەرکردەکانی یەکێتی دەکرێت بۆ گۆرینی سیاسەتەکانیان.
دووبەرەکی و جیابوونەوەی نەوشیروان مستەفا و لەم دواییەدا ململانێی لە نێو سەرکردە و ئامۆزاکانیەکێتیی کەنەفت و ماندووی کرد، بەستنەوەی سلێمانی بە هەولێر و خستنی لەژێر هەژموونی تورکیابەشێوەیەکی ناڕاستەوخۆ وکۆنتڕۆڵکردنی تەواوی هەرێمی کوردستان هیواکانی تورکیا زیندوو کردەوە بۆپتەوکردنی دەسەڵاتەکانی بەسەر کەرکوک و موسڵ بۆ ئەوە بتوانێت زیاتر فشار بخاتە سەر سیاسەتەکانیبەغدا بەمەبەستی گەڕاندنەوەی سوننەکان و سەرانی حیزبی بەعس بۆ سەر دەسەڵات، بەمەش دەتوانێتکارتی فشار بۆ سەر ڕۆژئاوای کوردستان زیاتر بەکاربهێنێت، ئەمەش بەواتای پاشەکشەی هەژموونی ئێران دێت.
هەروەها زەمینە و بارودۆخێکی سەربازیی لە بار ونموونەیی بۆ ئیسرائیل دەرەخسێنێت بۆ ئەوەی گورزێکیسەربازی لە ئێران و دامەزراوە سترایجیەکانی بوەشێنێت، ئەمەش هەمووی بەدڵی ئیدارەی ئەمریکا ویەکێتی ئەوروپایە، دەبێت لە بیرمان نەچێت سیاسەتی دەرەوەی ئەنقەرە پەیوەستە بە ئەجیندا ئەتلەسیەکان تەنانەت ئەگەر ئەو پەیوندییە پێچەوانەی بەرژەوەندیە نیشتیمانیەکانی تورکیاش بن.
لە سەرەتای ساڵی ۲۰۲۳ ئۆکرانیا پەیوەندییە دبلوماسیەکانی لەگەڵ ئێران کەمکردەو و سزای درێژخایەنیبەسەردا سەپاند لەنێویاندا هەموو جورە ئاڵوگۆری بازرگانی قەدەغە کرد و ئێرانی تۆمەتبار کرد بەوەیپشتگیریی سەربازی لە ڕووسیا دەکات لە شەری نێوان ڕوسیا و ئۆکرانیا.
گەماڕۆدانی کۆماری ئیسلامی و گۆرینی رژێم وسیستەمی ئەو وڵاتە سیاسەتێکی نەگۆرە سەبارەت بەئەمریکا و دەوڵەتە قوڵەکەی و ئیسرائیل و یەکێتی ئەوروپا و رژێمی ئەو وڵاتە عەرەبیانەی کە لە فەلەکیوڵاتانی رۆژئاوا دەخولێنەوە ولەیەکنزیکن، ئەم دەوڵەتانە، یەکێتیی نیشتیمانیی کوردستان کە ئیدارەیپارێزگای سلێمانیی بەدەستە، بە نزیک لە کۆماری ئیسلامی ئێران لەرووی سیاسیەوە لە قەڵەمدەدەن.
بێگومان حکومەتی ئێران هەموو رێوشوێنێک بۆ بەرگریکردن لەوڵاتەکی دەگرێتەبەر، ئێران بە فەرمیدەستبەرداری سیستەمی جی پی ئێسی ئەمریکی پشتڕاستکردەوە و بەسیستەمی بەیدۆی چینی گۆڕیەوە. ئەمەش هەنگاوێکی بوێرانەیەلە شەڕی تەکنەلۆژیای بەردەوامدا.
بێگومان بەرەی بەرهەڵستکاری (بەرەی مقاوەمەت) بەهەردوو بەشە شیعە وسوننیەکەیدا گورزێکی گرانیپێکەوت لە لوبنان و فەلەستین و عێراق و ئێران و یەمەن و سوریا بەڵام کۆڵی نەداوخۆی بەدەستەوە نەداو شکەستی نەهێنا وێڕای ئەوەی کە ئیسرائیل و ئەمەریکا هەموو توانا سەربازی و سیاسی ئابووری و پرۆپاگەندەی میدیایی خۆیان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەکارهێنا بەمەش هەموو نەریت ویاسانێودەوڵەتیەکانیان پێشێل کرد، ئەم ململانێیە تەنها لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست قەتیس نییە بەڵکو سەرتاپایجیهان دەگرێتەوە، ململانێیەکی جیهانیی درێژخایەنە، جیهانیش لە رێگای نوێترین تەکنەلۆجیا وداهێنانی زانستییەوە لە قۆناغی خۆسازدان و رێکخستنەوەی نوێیە بەسەرکردایەتی ژمارەی وڵاتانی تازەپێگەیشتوووەک وڵاتی چین وهیندستان وئێران و ئەمەریکای لاتین و کشوەری ئەفریقا، کوردستانیش لەهاوکێشەیململانێی جیهانیدا خاوەن هەڵکەوتەو یەک یستراتیجییە چونکە کاریگەریی خۆی بەسەر چوار وڵاتیخاوەن سەنگ لەناوچەکەدا هەیە.
وێڕای تێپەربوونی ۳۲ ساڵ بەسەر پێکهێنانی دەسەڵاتی کوردی کە هەتاکو ئێستا سیاسەت بەپێی لۆژیکیچەتەگرایی و چەکداریدا پڕاکتیزە دەکات، پێموانیە ژیرانە بێت گەر ئەو دەسەڵاتە، خۆی بە سیاسەتیدەوڵەتانی ئقلیمی یان بە سیاسەتی جەمسەرگەرایی زلهێزەکانەوە تێوەگلێنێت.
گریمان جەمسەرێکی دیاری کراو براوەی جەنگەکە دەبێت و سەرکێشیی جیهانی دەکات ودەبێتبچنەپاڵیەوە، بەڵام دەسەڵاتی کوردی هێشتا ئامادە نییە بچێتە ناو هەر هاوپەیمانیەتی نێودەوڵەتی یاخودئقلیمی، چونکە دەسەڵاتی کوردی تائێستا ئاسۆی سیاسی و ستراتیجیی بچوکە و روحیەتی جاشایەتی وبەکرێگیراوی تێیدا باڵایە.
ئەداو ئەزموونی دەسەڵاتی کوردی چ لە سەر ئاستی حکومەت و پەرلەمان و چ لەسەر ئاستی دەسەڵاتیدادوەری لە میانی ۳۰ساڵی ڕابردوو بەسە بۆ زانینی ئاستی گەندەڵەیی ئەو دەسەڵاتە و ئاشنا بوون بۆحوکمڕانی بەڵکو ئەم دەسەڵاتە مەترسی لە سەر داهاتووی گەلی کورد و دەستکەوتەکانی پێکدەهێنێت.
ناردنی تیمێکی بچووک بۆ ئۆکرانیا بۆ مەشق و ڕاهێنان لەسەر بەکارهێنانی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان، بەئامانجی لێدانی قەوارەیەکی کوردی لە دڵی شاری سلێمانی، دەکەوێتە چوارچێوەی"خۆ لەناوبردن". ئایائێمە لەبڕی دوژمنەکانمانەوە چووینەتە قۆناغێکی خۆ لەناوبردنەوە؟
ئەوەی لە 22ی ئابی 2025 لە سلێمانی ڕوویدا، تا ئێستاش زور بە نهێنی ماوەتەوە. زۆر گرنگە ڕاستییەکانوەک خۆیان بخرێنە بەردەم گەلی کورد، هەروەها پێویستە بوو روونبکرێتەوە کە کێ پلاندارێژەریسەرەکیی بووە و ڕۆڵ ئامانجی لاینە دەرەکیەکان لەم ئۆپەراسیۆنەدا چی بوون؟ چونکە نابێت رووداوەکەپەردە پۆشبکرێت و تاوانبارەکان لە لێپیچینەوە وسزا دەربازیان بێت.
ئەم وتارە لە ماڵپەڕی شار پرێس وەرگیراوە.
ئەیوب بابۆ بارزانی
ڕووداوە خوێناوییەکەی ئۆتێل لالەزار لە ڕۆژی ۲۲ی ئاب ۲۰۲٥ کۆمەڵێک شتی ئاشکرا کرد، هەرگیزبەخەیاڵی زۆر کەس لە خەڵکی سلێمانیی کە پایتەختی ڕۆشنبیریی هەرێمی کوردستانە نەهات... ڕووداوەکە شۆکهێنەربوو و دەرخەری مەترسیە گەورەکان بوو کە هەرەشە لە سەرتاپای هەرێمیکوردستان پێکدەهێنێت، بەمەش دیاردەکەوێت کە هێشتان کلتوری دیالۆگی هێمنانە و بونیادنەر زۆردوورە لەمێشکی سەرکردە وسیاسەتمەدارانی کورد.
سلێمانی کراوەترە له ڕووی ئازادی ڕا دەربڕین و رەخنەگرتن لەدەسەڵاتی کوردی و رێکخستنی ڕێپیوان و ئەنجامدانیخۆپیشاندان و پێچەوانەی هەولێری پایتەختە کە دەسەڵاتی پۆلیسی دەستی بەسەرداگرتووە.
دەمێکی زۆرە جەماوەر باوەر و قەناعەتیان هێناوە بەوەی کە سەرکردە کلاسیکیەکانی کورد دژایەیبەهاکانی دیموکراسیەت دەکەن و بەربەستێک لە بەردەم خواستەکانی گەلی کورد پێکدەهێنن بۆدروستکردنی کۆمەڵگەیەک کە مافەکانی مرۆڤتێدا پارێزراو بێت، هەروەها بونیادنانی دەوڵەتییاساودابەشکردنی سەروەت و سامان بەشێوەیەکی دادپەرورانەو نەهێشتنی گەندەڵی.
سەرکردەکانی کورد پرۆسەی هەڵبژاردنی پەرلەمانییان بەئەنقەست لە بنەرەتەوە پەکخست و کردیان بەتەنها پڕۆسەیەک بۆ دووبارە بەیعەتدانەوە بۆ هەمان دەستەبژێری گەندەڵ.
بەکورتی ئەزموونی گەلی کوردستان لەگەڵ حوکمی بنەماڵە ئەزموونێکی زۆر تاڵ و سەرچاوەیەکە بۆ کێشەئاڵۆزەکان و مەترسیدارە بۆ داهاتووی ئەم گەلە و نەوەکانی داهاتوو.
هەر لە سەرەتاوە سەرکردایەتیی یەکێتی نیشتیمانیی کوردستان کە دەسەڵاتی ڕاستەقینەی سلێمانییبەدەستە، لەدەست ئەو دوژمنکاریەی تورکیایە کە بەشێوەکی پەیتاپەیتاوە هەڵدەکشاو دەیناڵاند، چونکەیەکێتی شوێنپێهەڵگری سەرکردایەتیی پارتی(حکومەتی بنەماڵە وخزمەکان) نەبوو ، ئەو حکومەتی کە بۆ هەماهەنگیکردنی سیاسەتەکانی لەگەڵ تورکیا و بەشێوەیەکی ووردتر بەپێی لۆژیکی میتی تورکی، فەرمانلە سەرۆکی پارتی، مەسعود بارزانییەوە وەردەگرێت.
مانگە هەنگوینە بەردەوامەکەی پارتی و تورکیا کە لە هەمانکاتدا سیاسی و ئابووری وئەمنی وسەربازییە،بوارێکی فراوانی بۆ ئەنجامدانی مانۆر لەدژی یەکێتی نیشتیمانی و گەلی کورد لە هەر چوار پارچەکەیکوردستان بە سەرکردایەتیی پارتی بەخشی.
ئامادەبوونی تورکیا لە رووی سەربازییەوە بەشێوەیەکی چڕ لەناوچەی بادینان، مافی سەرپەرشتیکردنیاخود ماندێتی بەریتانی ـ فەرەنسی دوای جەنگی جیهانیی یەکەم لە دروستکردنی ناوچە پارێزراوەکان یانوڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەراستمان بیردخاتەوە، عادەتی کۆلۆنیالیزمی ترادسونال هەر لە سیییەکانی سەدەیرابردوو وە وایە کاتێک ناتونێت حوکمی کوڵنیالیی ڕاستەوخۆ بسەپێنێت بۆ "ناڕاستەوخۆ" دەیگۆڕێتبەمەبەستی چەواشەکردنی گەلان.
تورکیا ئەمڕۆ ئەم ڕۆڵە، لە هەرێمی کوردستان، دەبینێت و هەر لەم سۆنگەیەوە سەرەدەری دەکات لەگەڵسەرۆکی پارتی کە هاوپەیمانی سەرەکی ئەوانە لە هەرێمی کوردستانی ژێر سەرپەرشتیی و ماندێتیتورکی.
پاشکۆیەتی پارتی و خۆخستنی سەرکردایەتیەکەی لە باوەشی تورکیا بەمشێوە ڕوون و ئاشکرایە هەمووهێڵە سورەکانی ناسیونالیزمی کوردیی تێپەڕاند، گریمان ئەگەر لەم کاتدا ئەم جۆرە هێڵانە لەبنەرەتەوەبوونیان هەبێت! کە ئەمەش لە دەرئەنجامی ریشەکوتانی کلتوری جاشەیەتی و بەکرێگیراوییە لەشەستەکانی سەدەی رابردوو.
ئەمەش شتێکی نامۆ نییە بۆ سەرکردایەتیی پارتی کە کارامەو شارەزایە لە هونەری پەرینەوە لەم باوەشە بۆباوەشێکی تر کە بەرژەوەندییەکانی بنەماڵە دەیبزوێنێت و دەبینین لە ۱۹٦۳ ــ ۱۹۹۱ لە باوەشی ئێران بوو
پاشان پەرییەوە بۆ باوەشی حزبی بەعس لە ۱۹۹۱ ــ ۲۰۰۳لەوێشەوە بۆ باوەشی تورکیا لە ۲۰۰٨ هەتاکو ئەمساڵی ۲۰۲٥ بەردەوامە.
پاشکۆیەتی بۆ لایەنێکی بەهێز دەرخەری ئەوەیە کە ئەم سەرکردەیە لاواز و بێ ئیرادەیە ومتمانەی بەخۆینیە و ناتوانێت بەتەنیا بجولێتەوە بەهۆی ئەو ترسە قۆڵەی کە سایکلۆجیەتیدایە، هەرچەندە لەبەردەمبەرامبەرەکانی بۆ چەواشەکردنیان خۆی بە قارەمان و بەهێز دەردەخات، لێرەدا نامانەوێت زیاتر ڕەوتیپەیوەندییەکان لەگەڵ دەزگا هەوڵگرییەکانی وڵاتانی دیکەی دوورتر بخەینە بەرباس.
خاڵی وەرچەرخان و مەترسیدارەکە بۆ سڕکردنی هۆشیاری دەستەجەمعیی نەتەوە کورد بەشیوەیەکیسیستەماتیک ئەوکاتە دەستیپێکرد کاتێک لەسەر داوای دەزگای هەواڵگریی ساڤاکی ئێرانی سەرکردەیدیاری کورد، سلێمان موعینی و هەڤاڵاکانی لە ساڵی ۱۹٦٨ کوژران، هەر لەو کاتەوە بەربەستەکانی بەردەم قەدەغەکراوەکان لابران و بەشێوەیەکی زەق هێڵە سوورەکان بەزێنران.
لە کاتی ململانێی کورد ـ کورد دا داواکردنی یارمەتی لە هەر وڵاتێک بەتایبەتی لە وڵاتانی دراوسێ،بەهەموو پێوەرەکان لەو پەری مەترسیدایە و هەموو هێڵە سورەکان دەبەزێنێت و گوێبیستی دانپێدانانەکان ئەو کەسانە بووین کە لە ۲۲ی ئاب دەستگیرکران.
ئەوان لە رێگای فرۆکەخانەی نێودەوڵەتی هەولێر گەشتی دەرەوەیان کرد ئەمەش واتای ئەوە دەدات کەگەشتەکانیان بەئاگاداری سەرۆکی پارتی و دەزگای پارستن بووە.
فرۆکەکەیان کاتێک لە فرۆکخانەی ئسیستانبۆل دەنیشێتەوە واتای ئەوەیە کە میتی تورکی ئاگادارەو کاتێکبەرە ئۆکرانیا بەرێدەکەون و دەگەنە ئەو وڵاتە واتای ئەوەیە کە هەریەک لە مۆساد و میتی تورک ودەزگایئاسایشی ئۆکرانیا کە بە SBU ناوسراوە ئاگاداری پلانەکەن.
ئەو گروپە لەفڕۆکەخانەوە دەگوازرێن بۆ سەربازگەیەکی ڕاهێنان لەسەر چۆنیەتی بەکارهێنانی درۆن وفڕۆکەی بێفڕۆکەوان و لەدوای تەواوبوونی پڕۆسەی مەشقەکە لە ئۆکرانیا لە رێگای فرۆکەخانەپێشوەکاندا دەگەرێنەوە بۆ هەرێمی کوردستان.
بێگومان هەماهەنگیەکی تەواو لە نێوان ژمارەیەک دەزگاهەواڵگریەکاندا هەبووە لە پلاندارشتن بۆ مەشقپێکردنی ئەو گروپە کوردیە و دیار کردنی پلان وئامانجەکان بۆ هێنانەدی بەرژەوەندیە هاوبەشەکان لەکوردستان و بەتایبەتی لەسلێمانی، بەدڵنیایەوە زنجیرەیەکی دیالۆگ و گفتوگۆ بەشێوەیەکی نهێنی نێوانلایەنە بەشداربووەکان ئەنجامدراوە پێش ئەوەی تێوەگڵاوەکان بگەن بەرێکەوتن.
بەرداوامبوونی ململانیەکان لە نێو ماڵی تاڵەبانی و کەڵەکەبوونی نەرێنیەکان و نیمچە چارەسەریەکانتەنانەت بشتگوێخستنی چارەسەریەکان وایکرد لایەنی بەرامبەر کە چاوەرێ زەفەر بردنە زیاتر ڕۆڵەگەورەکەی خۆی بشارێتەوە و دابەشبوون وجیابوونەوە لەنێو سەرکردایەتیی یەکێتی وەک ململانێیشەخسی وێنابکات کەهیچ لایەنێکی سیاسی لە دەرەوەی یەکێتی پەیوەندیی بەم بابەتەوە نیە.
ئایا ئەو بەرژەوەندییانە چین کە ئەو هەموو هێز ولاینە نێودەوڵەتیەلە کارێکی هەماهەنگراووبەدیاریکراوی لە هەرێمی کوردستان کۆدەکاتەوە ویەکیاندەخات.
روون و ئاشکرایە کە سەدام حوسێن و لەدوایدا سەرۆکی تورکیا، ئەردۆغان پشتیوانی سەرۆکی پارتی،مەسعوود مەلا مستەفا بوون، لە ۳۱ ئاب ۱۹۹٦ مەسعوود داوای دەستێوەردانی بەعسی کرد و دەبابەکانیئەو حیزبەی هێنایە هەولێر بۆ دەرکردنی هێزەکانی یەکێتی لەو شار، ئەمەشی بۆ كرا، بەڵام سەرکەوتنەکە سەرکەوتنێکی تەواو نەبوو چونکە مەسعوود ویستی هاوشێوەی هەولێر دەستبەسەر پارێزگای سلێمانیبگرێت، واتا دەستگرتن بەسەر تەواوی هەرێمی کوردستان و لەپاشاندا خۆی وەک فەرمانرەوایەکی گشتیبەسەر هەرێم جاڕ بدات.
باڵادەستیی سەرۆکی پارتی بەسەر پارێزگای سلێمانی چەند حەفتەیەکی خایاند و لەپاشاندا لە سلێمانیلەرێگەی دوکانەوە خۆی و کەسە نزیکەکانی هەڵاتن کاتێک هێزەکانی یەکێتی نیشتیمانیی کوردستانبەپشتیوانیی سوپای پاسداران دەستپێشخەریەکەیان گرتەدەست و هێرشیان بۆ سەر سلێمانی لەچەندمحوەرێکەوە دەستپێکرد، هێزەکانی پارتی رووخان، دانیشتوانی هەولێریش شارەکەیان چۆڵکرد، و هێزەعێراقییەکان دەستێوەردانیان نەکرد بۆ رێگریکردن لە هێزەکانی یەکێتی، هەروەک تاریق عەزیز ئاماژەی پێدا تەنها هۆشدارییان دا بە جەلال تاڵەبانی کاتێک زانییان کە هێزەکانی یەکێتی لەدوای کۆنتڕۆڵکردنیسلێمانی رەنگە بەرەو هەولێر پشرەوی بکەن وبەردەوامی بدەن بۆ کۆنترۆڵکردنەوە پارێزگای هەولێر.
لێرەدا ئەو هاوکێشەیەی کە بووە مایەی رەزامەندیی ئێران و توركيا و عێراق و سوریا پتەوتر بوو،هاوکێشەکە بریتی بوو لەدابەشکردنی هەرێمی کوردستان بۆ دوو ناوچەی هەژموون، هەرناوچەیەک بۆحزبێک بێت و لەژێر دەسەڵاتی دوو سەرکردەی ناتەبابێت و هیچ دەرفەتێک بۆ یەکگرتنەوەی ئەم دووناوچەی نەبێت، قەوارەیەکی لاواز و گەندڵ و نادادپەروەر دەرهەق بەگەلی کورد لەدەرئەنجامی ئەوهاوکێشەیە درووستبوو، ئەو هاوکێشە نوێیە ناویان لێ نا فیفتی فیفتی.
وێرای شکستەکەی ساڵی ۱۹۹٦ لە مانەوە بە گرتنە دەستی شاری سلێمانی، سەرۆکی پارتی هەمیشە لەچاوەرێ دەرفەتێک بوو بۆ دووبارە کردنەوەی هەوڵەکانی بەچەند شێوازێکی جیاوازەوە، بەڵام نەمانیهاوپەیمانە بەعسیەکەی وروخانی سەدام حوسێن لە ساڵی۲۰۰۳ وایلێکرد بەدوای هاوپەیمانێکیتردابگرێت. لێرەدا تورکیا ئەو بۆشایەی کە سەدام بەجێی هێشت، پڕیکردەوە و ئەردۆغان و پارتیدادپەروەری و گەشەپێدان بوونە جێگرەوەی سەدام و حزبی بەعس، لەئەنجامدا بەرژەوەندیی هاوبەشلەنێوان هەردوولا دروستبوو، لەرێگەی پارتی و سەرکردایەتیەکەیدا تورکیا توانی پتەوتر دەست بەسەرموقدەراتی هەرێمی کوردستاندا لە رووی سیاسی و ئابووری و سەربازیەوە بگرێت و گەیشتە ئاو ڕادەیەیکە تورکیا بەشێوەیەکی ڕاستەقینە مومارەسەی مافی سەرپەرشتی و مانێدێتی ڕاستەقینە بەسەر هەرێمیکوردستان مومارەسە بکات، بەڵام بێ ئەوەی بەشێوەیەکی فەرمی ڕایبگەینێت.
تورکیا توانی پشتیوانیی سەربازی و ئەمنی وهەواڵگریی پارتی بۆخۆی مسوگەر بکات. هەرواش بووپێشمەرگەکانی پارتی بەشدارییان کرد لەهێرشبردن بۆ سەر پێگەکانی پەکەکە و هەستان بەئاشکراکردنیئەندام ولاینگرانی ئەو حیزبە و ڕادەستیان بە دەسەڵاتی تورکیا، بەمەش پارتی هەڵوێستێکی دژبەبزووتنەوەی رزگاریی کوردی لە باکور و ڕۆژئاوادا گرتەبەر.
هەروەها تورکیا لە زۆر بۆنەدا سەرۆکی پارتی وەک ئامرازی فشارکردن لە حکومتە یەک لەدوای یەکەکانیبەغدا بەکارهێنا بۆدرووستکردنی ئاستەنگ بۆ کارەکانی ئەو حکومەتانە، کۆمپانیا تورکیەکان له رێگەیچەند رێکەوتنێکی گومانەوی و ناشەفاف و بەرەزامەندیی ئەندامانی بنەماڵەی سەرۆکی پارتی توانییان بەنرخێکی زۆر هەرزان و بەدەر لە چوارچێوەی نرخە جیهانیەکان کەرێکخراوی ئۆپیک دیارییان دەکات، دەستبەسەر چەندین گرێبەستی نەوتیدا بگرێت، سودمەندی سەرەکیش هەریەک لەتورکیا وئیسرائیلبوون و وەک لای هەموان دیارە هەرێم لەم سەرکێشیە سەرەڕۆیانەدا بەقردێکی زۆر قورسەوە دەرچوو.
تورکیا هەوڵدەدات کۆنترۆڵی خۆی بۆ سەر هەرێمی کوردستان فراونتر بکات، رکابەریەکی گەورە و زەق لەنێوان تورکیا و ئێران لە سەرگۆرپانی عێرقدا بوونی هەیە، ئەم رکابەریە ریشەیەکی جیهانیە و هەردووبلۆکی ئۆراسی و ئەتلەنتی لەخۆدەگرێت، ئەو ناوچانەی کە لەژێر هەژموونی مەسعوود مەلا مستەفانتورکیا داگیری کردوون ، هێزەکانی تورکیاش لە دەیان بنکە لە دەڤەری بادینان بوونیان هەیە، دەزگایمیتی تورکیش زۆر بەچری لە هەرێمی کوردستان ئامادەن و دەزگای پاراستنی پارتیش هاوکارو هەماهەنگیانە.
وا دیارە ئەو ناوچانەی کە لەژێر هەژموونی پارتیدایە لە هەمانکاتدا لەژێر هەژموونی تورکیاشە، بەڵام ئەمەبۆ ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی یەکێتی ڕاست نییە، تورکیا فشاری جۆراوجۆر لە دژی سلێمانی پراکتیزە دەکات، ئاسمانی وڵاتەکەی بەڕووی ئەو فرۆکانەی کە بەرەو فرۆکەخانەی سلێمانی هاتووچۆ دەکەنداخست، درۆنەکانی تورکیا سەروەری ئاسمانی سلێمانی پێشێل دەکات، چەندین کەسیش لەرێگەی ئەودرۆنانەوە کوژران بەبیانوی ئەوەی کە ئەو کەسانە ئەندامی پەکەکەن یان لاینگر وهاوسۆزی ئەو حیزبەنهەروەها هەڕەشە لە سەرکردەکانی یەکێتی دەکرێت بۆ گۆرینی سیاسەتەکانیان.
دووبەرەکی و جیابوونەوەی نەوشیروان مستەفا و لەم دواییەدا ململانێی لە نێو سەرکردە و ئامۆزاکانیەکێتیی کەنەفت و ماندووی کرد، بەستنەوەی سلێمانی بە هەولێر و خستنی لەژێر هەژموونی تورکیابەشێوەیەکی ناڕاستەوخۆ وکۆنتڕۆڵکردنی تەواوی هەرێمی کوردستان هیواکانی تورکیا زیندوو کردەوە بۆپتەوکردنی دەسەڵاتەکانی بەسەر کەرکوک و موسڵ بۆ ئەوە بتوانێت زیاتر فشار بخاتە سەر سیاسەتەکانیبەغدا بەمەبەستی گەڕاندنەوەی سوننەکان و سەرانی حیزبی بەعس بۆ سەر دەسەڵات، بەمەش دەتوانێتکارتی فشار بۆ سەر ڕۆژئاوای کوردستان زیاتر بەکاربهێنێت، ئەمەش بەواتای پاشەکشەی هەژموونی ئێران دێت.
هەروەها زەمینە و بارودۆخێکی سەربازیی لە بار ونموونەیی بۆ ئیسرائیل دەرەخسێنێت بۆ ئەوەی گورزێکیسەربازی لە ئێران و دامەزراوە سترایجیەکانی بوەشێنێت، ئەمەش هەمووی بەدڵی ئیدارەی ئەمریکا ویەکێتی ئەوروپایە، دەبێت لە بیرمان نەچێت سیاسەتی دەرەوەی ئەنقەرە پەیوەستە بە ئەجیندا ئەتلەسیەکان تەنانەت ئەگەر ئەو پەیوندییە پێچەوانەی بەرژەوەندیە نیشتیمانیەکانی تورکیاش بن.
لە سەرەتای ساڵی ۲۰۲۳ ئۆکرانیا پەیوەندییە دبلوماسیەکانی لەگەڵ ئێران کەمکردەو و سزای درێژخایەنیبەسەردا سەپاند لەنێویاندا هەموو جورە ئاڵوگۆری بازرگانی قەدەغە کرد و ئێرانی تۆمەتبار کرد بەوەیپشتگیریی سەربازی لە ڕووسیا دەکات لە شەری نێوان ڕوسیا و ئۆکرانیا.
گەماڕۆدانی کۆماری ئیسلامی و گۆرینی رژێم وسیستەمی ئەو وڵاتە سیاسەتێکی نەگۆرە سەبارەت بەئەمریکا و دەوڵەتە قوڵەکەی و ئیسرائیل و یەکێتی ئەوروپا و رژێمی ئەو وڵاتە عەرەبیانەی کە لە فەلەکیوڵاتانی رۆژئاوا دەخولێنەوە ولەیەکنزیکن، ئەم دەوڵەتانە، یەکێتیی نیشتیمانیی کوردستان کە ئیدارەیپارێزگای سلێمانیی بەدەستە، بە نزیک لە کۆماری ئیسلامی ئێران لەرووی سیاسیەوە لە قەڵەمدەدەن.
بێگومان حکومەتی ئێران هەموو رێوشوێنێک بۆ بەرگریکردن لەوڵاتەکی دەگرێتەبەر، ئێران بە فەرمیدەستبەرداری سیستەمی جی پی ئێسی ئەمریکی پشتڕاستکردەوە و بەسیستەمی بەیدۆی چینی گۆڕیەوە. ئەمەش هەنگاوێکی بوێرانەیەلە شەڕی تەکنەلۆژیای بەردەوامدا.
بێگومان بەرەی بەرهەڵستکاری (بەرەی مقاوەمەت) بەهەردوو بەشە شیعە وسوننیەکەیدا گورزێکی گرانیپێکەوت لە لوبنان و فەلەستین و عێراق و ئێران و یەمەن و سوریا بەڵام کۆڵی نەداوخۆی بەدەستەوە نەداو شکەستی نەهێنا وێڕای ئەوەی کە ئیسرائیل و ئەمەریکا هەموو توانا سەربازی و سیاسی ئابووری و پرۆپاگەندەی میدیایی خۆیان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەکارهێنا بەمەش هەموو نەریت ویاسانێودەوڵەتیەکانیان پێشێل کرد، ئەم ململانێیە تەنها لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست قەتیس نییە بەڵکو سەرتاپایجیهان دەگرێتەوە، ململانێیەکی جیهانیی درێژخایەنە، جیهانیش لە رێگای نوێترین تەکنەلۆجیا وداهێنانی زانستییەوە لە قۆناغی خۆسازدان و رێکخستنەوەی نوێیە بەسەرکردایەتی ژمارەی وڵاتانی تازەپێگەیشتوووەک وڵاتی چین وهیندستان وئێران و ئەمەریکای لاتین و کشوەری ئەفریقا، کوردستانیش لەهاوکێشەیململانێی جیهانیدا خاوەن هەڵکەوتەو یەک یستراتیجییە چونکە کاریگەریی خۆی بەسەر چوار وڵاتیخاوەن سەنگ لەناوچەکەدا هەیە.
وێڕای تێپەربوونی ۳۲ ساڵ بەسەر پێکهێنانی دەسەڵاتی کوردی کە هەتاکو ئێستا سیاسەت بەپێی لۆژیکیچەتەگرایی و چەکداریدا پڕاکتیزە دەکات، پێموانیە ژیرانە بێت گەر ئەو دەسەڵاتە، خۆی بە سیاسەتیدەوڵەتانی ئقلیمی یان بە سیاسەتی جەمسەرگەرایی زلهێزەکانەوە تێوەگلێنێت.
گریمان جەمسەرێکی دیاری کراو براوەی جەنگەکە دەبێت و سەرکێشیی جیهانی دەکات ودەبێتبچنەپاڵیەوە، بەڵام دەسەڵاتی کوردی هێشتا ئامادە نییە بچێتە ناو هەر هاوپەیمانیەتی نێودەوڵەتی یاخودئقلیمی، چونکە دەسەڵاتی کوردی تائێستا ئاسۆی سیاسی و ستراتیجیی بچوکە و روحیەتی جاشایەتی وبەکرێگیراوی تێیدا باڵایە.
ئەداو ئەزموونی دەسەڵاتی کوردی چ لە سەر ئاستی حکومەت و پەرلەمان و چ لەسەر ئاستی دەسەڵاتیدادوەری لە میانی ۳۰ساڵی ڕابردوو بەسە بۆ زانینی ئاستی گەندەڵەیی ئەو دەسەڵاتە و ئاشنا بوون بۆحوکمڕانی بەڵکو ئەم دەسەڵاتە مەترسی لە سەر داهاتووی گەلی کورد و دەستکەوتەکانی پێکدەهێنێت.
ناردنی تیمێکی بچووک بۆ ئۆکرانیا بۆ مەشق و ڕاهێنان لەسەر بەکارهێنانی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان، بەئامانجی لێدانی قەوارەیەکی کوردی لە دڵی شاری سلێمانی، دەکەوێتە چوارچێوەی"خۆ لەناوبردن". ئایائێمە لەبڕی دوژمنەکانمانەوە چووینەتە قۆناغێکی خۆ لەناوبردنەوە؟
ئەوەی لە 22ی ئابی 2025 لە سلێمانی ڕوویدا، تا ئێستاش زور بە نهێنی ماوەتەوە. زۆر گرنگە ڕاستییەکانوەک خۆیان بخرێنە بەردەم گەلی کورد، هەروەها پێویستە بوو روونبکرێتەوە کە کێ پلاندارێژەریسەرەکیی بووە و ڕۆڵ ئامانجی لاینە دەرەکیەکان لەم ئۆپەراسیۆنەدا چی بوون؟ چونکە نابێت رووداوەکەپەردە پۆشبکرێت و تاوانبارەکان لە لێپیچینەوە وسزا دەربازیان بێت.
ئەم وتارە لە ماڵپەڕی شار پرێس وەرگیراوە.